Visual Basic là gì? Những thông tin bạn nên biết về Visual Basic

2089

04-06-2025

Visual Basic là một trong những ngôn ngữ lập trình từng làm mưa làm gió trong giới công nghệ từ những năm 1990. Được phát triển bởi Microsoft, Visual Basic không chỉ nổi bật bởi tính trực quan mà còn nhờ khả năng hỗ trợ phát triển ứng dụng một cách nhanh chóng và dễ dàng. Nếu bạn đang tìm hiểu về lập trình hoặc muốn hiểu rõ hơn về ngôn ngữ này, hãy theo dõi bài viết sau của Bizfly Cloud.

Visual Basic là gì?

Visual Basic (VB) là một ngôn ngữ lập trình hướng sự kiện (Event Driven) và môi trường phát triển tích hợp (IDE) do Microsoft phát triển, nhằm đơn giản hóa việc tạo ra các ứng dụng Windows với giao diện người dùng đồ họa (GUI) trực quan. VB cho phép lập trình viên kéo thả các thành phần giao diện (form) lên màn hình thiết kế, giúp xây dựng phần mềm trở nên dễ dàng và trực quan hơn.

Tên "Visual Basic" phản ánh hai yếu tố chính: "Visual" đề cập đến việc tạo giao diện đồ họa cho người dùng, nơi các phần tử giao diện có thể được sắp xếp và cấu hình trên khung màn hình (form), còn "Basic" là viết tắt của Beginner's All-purpose Symbolic Instruction Code – một ngôn ngữ lập trình cơ bản, dễ học, thân thiện với người mới bắt đầu.

Lịch sử phát triển của Visual Basic

Visual Basic được phát triển lần đầu tiên vào năm 1991 bởi Alan Cooper và sau đó được Microsoft mua lại và phát triển.

Năm 1991: Microsoft phát hành phiên bản Visual Basic đầu tiên, được xem là thế hệ thứ ba của ngôn ngữ lập trình hướng sự kiện (Event Driven). Phiên bản này tập trung vào phát triển giao diện người dùng đồ họa (GUI) theo mô hình phát triển ứng dụng nhanh (RAD), hỗ trợ các công cụ như DAO, RDO, ADO và lập trình các điều khiển ActiveX.

Năm 1998: Phiên bản Visual Basic 6 (VB6) được phát hành, là phiên bản cuối cùng của Visual Basic cổ điển. VB6 tạo ra một cuộc cách mạng trong phát triển ứng dụng Windows, cho phép lập trình viên xây dựng các ứng dụng phức tạp với giao diện đồ họa một cách nhanh chóng. Mặc dù Microsoft ngừng hỗ trợ VB6 từ năm 2008, nhiều ứng dụng doanh nghiệp vẫn sử dụng nó.

Cuối thập niên 1990 - 2002: Microsoft phát triển Visual Basic .NET (VB.NET), phiên bản hoàn toàn mới được thiết kế lại để chạy trên nền tảng .NET Framework. VB.NET ra mắt năm 2002 cùng với Visual C# và ASP.NET, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong lịch sử Visual Basic. VB.NET hỗ trợ lập trình hướng đối tượng đầy đủ, cải thiện hiệu suất và bảo mật, đồng thời cung cấp khả năng phát triển ứng dụng hiện đại hơn.

Phiên bản mới nhất: Visual Basic .NET 2015 là một trong những phiên bản cập nhật mới nhất của VB.NET.

Các phiên bản của Visual Basic

Visual Basic 6.0

Là một ngôn ngữ lập trình mạnh mẽ, hỗ trợ phát triển ứng dụng giao diện đồ họa (GUI), truy cập cơ sở dữ liệu và tạo các điều khiển ActiveX. Visual Basic 6.0 là ngôn ngữ lập trình hướng sự kiện, cho phép viết mã để xử lý các sự kiện như nhấn chuột, gõ phím.

Có nhiều công cụ hỗ trợ như trình thiết kế form, công cụ gỡ lỗi, và hỗ trợ tích hợp cơ sở dữ liệu với SQL Server, Oracle, AS/400. Được sử dụng rộng rãi trước khi Microsoft chuyển sang nền tảng .NET, vẫn còn được nhiều lập trình viên ưa chuộng do tính ổn định và dễ sử dụng.

Visual Basic .NET

Là phiên bản được thiết kế lại hoàn toàn để chạy trên nền tảng .NET Framework, bắt đầu từ năm 2002. Hỗ trợ lập trình hướng đối tượng đầy đủ và tích hợp sâu với các ngôn ngữ khác trong bộ Microsoft Visual Studio như C# và J#.

Cho phép phát triển các ứng dụng hiện đại, đa nền tảng hơn so với VB6, đồng thời tận dụng được các thư viện và dịch vụ của .NET Framework. Ngôn ngữ này vẫn giữ cú pháp gần giống Visual Basic truyền thống, ví dụ như sử dụng dấu nháy đơn (') cho chú thích và dấu gạch dưới (_) để nối dòng lệnh.

Visual Basic for Applications (VBA)

Là một tập con của Visual Basic được tích hợp trong các ứng dụng Microsoft Office như Excel, Word, Access để tự động hóa các tác vụ và tạo macro. Cấu trúc và cú pháp VBA rất giống với VB6, nên việc chuyển đổi code giữa hai ngôn ngữ này khá dễ dàng. VBA được sử dụng rộng rãi trong tự động hóa doanh nghiệp và phát triển các hàm tùy chỉnh trong các ứng dụng văn phòng.

Cấu trúc và cú pháp của Visual Basic

Cấu trúc của Visual Basic

Module: Là đơn vị tổ chức mã lệnh trong VB, gồm 3 loại chính:

Module biểu mẫu (Form Module): chứa mã lệnh cho từng biểu mẫu giao diện.
Module chuẩn (Standard Module): chứa các chương trình con dùng chung cho nhiều biểu mẫu.
Module lớp (Class Module): chứa mã lệnh và dữ liệu, dùng để tạo các điều khiển tùy chỉnh.

Thủ tục và hàm:

Thủ tục (Sub): thực hiện một loạt câu lệnh nhưng không trả về giá trị.
Hàm (Function): thực hiện các thao tác và trả về một giá trị.
Phạm vi biến: Biến có thể có phạm vi cục bộ (trong thủ tục), phạm vi module hoặc phạm vi toàn cục.

Cú pháp cơ bản của Visual Basic

Câu lệnh: Mỗi câu lệnh thường nằm trên một dòng. Nếu câu lệnh dài, có thể dùng dấu gạch dưới _ để nối dòng tiếp.
Khai báo biến: Dùng từ khóa Dim và As để khai báo biến với kiểu dữ liệu cụ thể như Integer, String, Boolean, Double.
Phân biệt chữ hoa chữ thường: VB không phân biệt chữ hoa chữ thường, nghĩa là VariableOne và variableone được coi là giống nhau.
Bình luận: Dùng dấu nháy đơn ' để viết chú thích trong mã nguồn mà không ảnh hưởng đến thực thi.

Lập trình hướng đối tượng trong Visual Basic

Lập trình hướng đối tượng (OOP) trong Visual Basic (VB) là phương pháp lập trình dựa trên việc sử dụng các đối tượng và lớp để mô hình hóa các thành phần trong phần mềm, giúp mã nguồn dễ bảo trì, mở rộng và tái sử dụng.

Các đặc điểm chính của lập trình hướng đối tượng trong Visual Basic:

Lớp (Class): Là khuôn mẫu định nghĩa các thuộc tính (properties) và phương thức (methods) của đối tượng. Lớp là đơn vị cơ bản để tạo ra các đối tượng cụ thể trong chương trình.
Đối tượng (Object): Là thể hiện cụ thể của lớp, có trạng thái và hành vi được định nghĩa trong lớp.
Tính trừu tượng (Abstraction): Tập trung vào những đặc điểm cần thiết của đối tượng, ẩn đi các chi tiết phức tạp không cần thiết.
Tính đóng gói (Encapsulation): Bảo vệ dữ liệu bên trong đối tượng, chỉ cho phép truy cập thông qua các phương thức được định nghĩa, giúp bảo vệ tính toàn vẹn dữ liệu.
Tính kế thừa (Inheritance): Cho phép tạo ra lớp mới dựa trên lớp đã có, kế thừa các thuộc tính và phương thức, giúp tái sử dụng và mở rộng mã nguồn.
Tính đa hình (Polymorphism): Cho phép các đối tượng có thể xử lý các phương thức cùng tên theo cách khác nhau tùy thuộc vào lớp cụ thể.

Thực hiện lập trình hướng đối tượng trong Visual Basic:

Khai báo lớp và thành viên lớp: Trong VB.NET, lớp được khai báo với các thành viên như thủ tục khởi tạo (constructors), thủ tục hủy (destructors), phương thức (methods), trường (fields) và thuộc tính (properties).
Sử dụng Class Module trong VBA: VBA cũng hỗ trợ OOP cơ bản qua việc tạo các Class Module, định nghĩa thuộc tính và phương thức cho đối tượng.
Truy xuất đối tượng: Sử dụng cú pháp <Tên đối tượng>.<Tên thuộc tính hoặc phương thức> để truy cập hoặc gán giá trị cho thuộc tính, hoặc gọi phương thức của đối tượng.
Quản lý sự kiện và thuộc tính: Mỗi đối tượng trong VB có các thuộc tính mô tả đặc điểm và các sự kiện để phản ứng với các biến cố, giúp xây dựng giao diện và xử lý tương tác người dùng.

Phát triển ứng dụng với Visual Basic

Giao diện lập trình kéo-thả trực quan

Visual Basic cung cấp công cụ thiết kế giao diện kéo và thả, giúp lập trình viên dễ dàng tạo các form, nút bấm, hộp văn bản, nhãn và các điều khiển khác mà không cần viết nhiều mã thủ công. Điều này giúp rút ngắn thời gian phát triển và giảm thiểu lỗi.

Lập trình hướng sự kiện

VB sử dụng mô hình lập trình hướng sự kiện, trong đó các điều khiển trên giao diện người dùng phản hồi các hành động của người dùng như nhấp chuột, nhập liệu bằng cách gọi các trình xử lý sự kiện tương ứng. Ví dụ, khi người dùng nhấn nút, sự kiện Click sẽ kích hoạt mã xử lý.

Lập trình hướng đối tượng (OOP)

Visual Basic hỗ trợ lập trình hướng đối tượng, cho phép tạo và quản lý các đối tượng (là các thể hiện của lớp) với thuộc tính và phương thức riêng. Lập trình viên có thể tạo đối tượng mới, thiết lập thuộc tính và gọi các phương thức để thực hiện các thao tác cần thiết trong ứng dụng.

Tính đơn giản và dễ học

VB được thiết kế để dễ tiếp cận, phù hợp với cả người mới bắt đầu và các nhà phát triển chuyên nghiệp. Giao diện IDE tích hợp đầy đủ công cụ soạn thảo, thiết kế, và gỡ lỗi giúp tăng hiệu quả phát triển.

Phát triển nhanh và linh hoạt

Visual Basic hỗ trợ phát triển ứng dụng nhanh (RAD) nhờ các thành phần và thư viện dựng sẵn, giúp xây dựng ứng dụng từ đơn giản đến phức tạp một cách nhanh chóng. VB cũng có khả năng tích hợp với các thư viện DLL và các ứng dụng Windows khác, cho phép mở rộng và tùy chỉnh ứng dụng linh hoạt.

Ứng dụng đa dạng

Visual Basic được dùng để phát triển nhiều loại ứng dụng như tự động hóa tác vụ, quản lý dữ liệu, xây dựng giao diện người dùng thân thiện, tạo hàm tùy chỉnh, xử lý lỗi, truy cập và chỉnh sửa bản ghi dữ liệu, cũng như thực hiện các hàm hệ thống trên Windows.

Ưu và nhược điểm của Visual Basic

Ưu điểm của Visual Basic

Dễ học, cú pháp đơn giản, thân thiện với người mới bắt đầu.
Phát triển giao diện đồ họa (GUI) nhanh nhờ tính năng kéo thả trực quan.
Hỗ trợ điều khiển đối tượng và tích hợp thư viện DLL linh hoạt.
Thực thi chương trình nhanh, dễ kiểm tra và gỡ lỗi.
Khả năng kết nối cơ sở dữ liệu tốt, phù hợp ứng dụng quản lý dữ liệu trên Windows.

Nhược điểm của Visual Basic

Yêu cầu nhiều bộ nhớ và dung lượng lưu trữ khi chạy.
Chỉ chạy trên hệ điều hành Windows, không đa nền tảng.
Hiệu suất thấp hơn so với các ngôn ngữ như C++ hay C#.
Không phù hợp phát triển ứng dụng phức tạp hoặc game đòi hỏi xử lý cao.

Ứng dụng thực tiễn của Visual Basic

Visual Basic là hệ thống hỗ trợ lập trình hiệu quả trên Windows, giúp việc viết chương trình dễ dàng và thực tế hơn. Một số ứng dụng tiêu biểu gồm:

Thiết kế hàm riêng: Thay thế các phép toán phức tạp bằng hàm tùy chỉnh.
Ẩn thông báo lỗi: Hiển thị lỗi bằng tiếng Việt hoặc tự động xử lý sự cố.
Truy cập record: Thêm, xóa, chỉnh sửa dữ liệu trực tiếp trên bản ghi.
Đa hàm hệ thống: Kiểm tra tập tin, trao đổi dữ liệu với ứng dụng khác.
Chỉnh sửa đối tượng: Hỗ trợ người dùng tùy chỉnh đối tượng khi cần.

Kết luận

Visual Basic là một ngôn ngữ lập trình dễ tiếp cận, đầy đủ tính năng, thích hợp cho những ai mới bắt đầu cũng như những lập trình viên có kinh nghiệm. Từ lịch sử phát triển đến ứng dụng thực tiễn, Visual Basic đã chứng minh được giá trị của mình trong ngành công nghiệp phần mềm.