AJAX là gì? hoạt động như thế nào và được sử dụng để làm gì?
Khi làm công việc lập trình, hay nghiên cứu, có thể sẽ đến 1 lúc nào đó bạn gặp phải thuật ngữ có tên AJAX. Đây có phải là ngôn ngữ lập trình? Một nền tảng phần mềm? Một ứng dụng web? Câu trả lời lại không nằm trong các khái niệm ở trên. Hãy cùng Bizfly Cloud tìm hiểu nhé!
AJAX là gì?
AJAX là thuật ngữ viết tắt từ Asynchronous JavaScript and XML, AJAX mô tả một tập hợp các kỹ thuật lập trình được sử dụng để xây dựng các website và ứng dụng web. Theo 1 số nhà phát triển web và giảng viên đại học, cách tốt nhất để hiểu AJAX là bắt đầu với việc xác định mục đích cụ thể của nó trong quy trình phát triển web. Chức năng cốt lõi của AJAX là cập nhật nội dung web một cách bất đồng bộ (A của Asynchronous trong AJAX), có nghĩa là trình duyệt web của người dùng không cần phải tải lại toàn bộ trang web khi chỉ một phần nhỏ nội dung trên trang cần thay đổi mà thôi.
Một trong những ví dụ phổ biến nhất về cập nhật bất đồng bộ là tính năng "Google Suggest" của Google. Khi bạn nhập 1 truy vấn tìm kiếm vào thanh tìm kiếm Google, trang Google sau đó sẽ tự động cung cấp các tùy chọn đã hoàn tất trong lúc bạn nhập, đó là khi AJAX thực hiện chức năng của nó. Nội dung trên trang thay đổi (trong trường hợp này là các tùy chọn được điền tự động trong thanh tìm kiếm) mà không cần phải mở lại trang thủ công (điều khiến Google Suggest trở nên không còn cần thiết).
Các tính năng như Google Suggest là một phần cơ bản của trình duyệt web hiện đại, và điều này cho thấy mức độ quan trọng của AJAX trong phát triển web. Ngoài Google Suggest, AJAX còn thường được sử dụng để cập nhật các tính năng như thanh status và notification, online form, các chuyên mục nhận xét, khảo sát và lấy ý kiến đánh giá. Vậy thì cụ thể những phần J và X trong AJAX sẽ đảm nhận vai trò gì và 2 thành phần này có thể cập nhật không đồng bộ như thế nào?
JavaScript và XML
Như đã đề cập ở trên, J trong AJAX là viết tắt của JavaScript. JavaScript là một loại ngôn ngữ kịch bản – hay ngôn ngữ lập trình, được sử dụng để tự động hóa các trình tự của website, do đó, các nhà phát triển web không phải lập trình riêng từng trường hợp các trình tự xuất hiện trên một trang. Trong trường hợp của JavaScript, yếu tố này được đặc biệt sử dụng để tạo, thêm và quản lý nội dung trang web động. Nói cách khác, sau khi sử dụng các ngôn ngữ đánh dấu như HTML và CSS để tạo và hiển thị các tính năng web tĩnh (tiêu đề, phông chữ, đoạn văn, v.v.), JavaScript sẽ được sử dụng để kiểm soát các tính năng cần phải cập nhật theo thời gian thực ngay trong lúc khách truy cập đang xem trang (có thể kể đến trình tự tương tác, đồ họa animation, scrolling video, trình phát audio tự động, v.v.). Do JavaScript cho phép việc cập nhật nội dung trang mà không cần người xem tải lại toàn bộ trang theo cách thủ công, nên nó là một thành phần quan trọng để cập nhật không đồng bộ trong AJAX.
X trong AJAX là XML (Extensible Markup Language). Đúng như tên gọi, XML là một ngôn ngữ đánh dấu, có nghĩa là nó cùng một nhóm với các ngôn ngữ như HTML và CSS. Ngôn ngữ đánh dấu là ngôn ngữ lập trình được sử dụng để chú giải cho các thành phần của web document, từ đó cung cấp hướng dẫn cho web browsers về cách hiểu, xử lý và hiển thị trang web, tương ứng với văn bản thực tế được hiển thị trên trang. Trong khi HTML và CSS tập trung vào hướng dẫn cách hiển thị nội dung trang (đoạn văn, tiêu đề, phông chữ, màu sắc, v.v.), XML được sử dụng để chuyển dữ liệu lưu trữ trên trang tới các trình duyệt xem chúng. Các hệ thống máy tính riêng lẻ thường không tương thích với nhau và sẽ không thể hiểu hoặc tương tác với dữ liệu được định dạng bởi một hệ thống khác.
XML cho phép các nhà phát triển loại bỏ trở ngại này bằng cách lưu trữ dữ liệu ở định dạng văn bản thuần túy giữa các XML tag. Bằng cách này, XML cung cấp 1 cách thức để lưu trữ, di chuyển và chia sẻ dữ liệu mà không phụ thuộc vào một phần mềm hoặc hệ thống phần cứng cụ thể nào (1 yếu tố quan trọng trong internet, nơi dữ liệu cần luôn sẵn sàng và có thể hiểu được trên tất cả các nền tảng phần mềm và phần cứng ). RSS feed - Các web feed dạng đăng ký cho phép người dùng truy cập nội dung từ blog và các nguồn tin tức khi chúng được cập nhật theo thời gian thực được xây dựng bằng XML và là một ví dụ về khả năng chia sẻ dữ liệu thực tế của ngôn ngữ. Nhưng làm thế nào XML kết hợp với JavaScript để tạo thành AJAX?
AJAX hoạt động như thế nào?
JavaScript và XML kết hợp với nhau để thực hiện cập nhật bất đồng bộ thông qua sử dụng XMLHttpRequest object. Khi người dùng truy cập website có sử dụng AJAX để tối ưu và xảy ra các hành động theo kịch bản (người dùng tải trang, nhấp vào nút, điền vào biểu mẫu, v.v.) JavaScript sẽ tạo một XMLHttpRequest object, sau đó chuyển dữ liệu trong định dạng XML giữa trình duyệt web (chương trình đang được sử dụng để xem trang web) và máy chủ web (phần mềm hoặc phần cứng lưu trữ dữ liệu trang web). XMLHttpRequest object sẽ gửi 1 yêu cầu dữ liệu trang cần cập nhật đến web server, server xử lý yêu cầu, phản hồi được tạo ở server-side và gửi lại cho trình duyệt, sau đó sử dụng JavaScript để xử lý phản hồi và hiển thị trên màn hình là nội dung cập nhật.
Tóm gọn lại: JavaScript tự động hóa quá trình cập nhật, yêu cầu nội dung cập nhật được định dạng bằng XML giúp dễ hiểu hơn và JavaScript một lần nữa tham gia vào để refresh nội dung liên quan cho người dùng đang xem trang. Cần lưu ý rằng kỹ thuật AJAX sẽ bỏ qua phần dữ liệu trang bên ngoài và chỉ xử lý các yêu cầu về thông tin cập nhật và bản thân các thông tin cập nhật đó mà thôi. Và trọng tâm tính hiệu quả của AJAX chính là ở đây, nhờ vậy các trang web và ứng dụng sử dụng AJAX sẽ nhanh hơn và phản hồi người dùng tức thời hơn.
Vì sao sử dụng AJAX
AJAX mang lại cho người dùng trải nghiệm tốt hơn bởi khi cần thực hiện một thay đổi nhỏ bạn sẽ không phải load lại cả trang web. Vậy những lý do cụ thể tại sao chúng ta nên sử dụng AJAX bao gồm:
- AJAX được sử dụng để thực hiện một callback, được dùng để thực hiện việc truy xuất dữ liệu hoặc thực hiện lưu trữ dữ liệu mà không cần phải load lại toàn bộ trang web.
- Giảm tốc độ tải trang và giúp người dùng có trải nghiệm tốt nhất bằng cách load lại 1 phần nhỏ thông tin khi cần thiết thay vì load lại cả trang.
- Tạo ra sự đa dạng và cải thiện hiệu suất cho trang web
Ưu nhược điểm của AJAX
AJAX mang lại nhiều lợi ích nhưng cũng đi kèm với một số nhược điểm như sau:
Ưu điểm:
- Cải thiện hiệu suất và tốc độ tải trang: AJAX cho phép cập nhật một phần trang web mà không cần tải lại toàn bộ, dẫn đến tốc độ tải nhanh hơn, trải nghiệm người dùng mượt mà hơn.
- Nâng cao trải nghiệm người dùng: Tương tác thời gian thực và phản hồi nhanh chóng làm tăng sự hài lòng của người dùng.
- Tương tác trong thời gian thực: Người dùng có thể tương tác với trang web mà không cần tải lại, tạo ra trải nghiệm liền mạch.
- Giảm tải cho máy chủ: Chỉ cần gửi và nhận dữ liệu cần thiết thay vì tải lại toàn bộ trang.
- Tăng khả năng tương tác: AJAX cho phép tạo ra các ứng dụng web phức tạp và có tính tương tác cao.
Nhược điểm:
- Vấn đề SEO: Các công cụ tìm kiếm có thể gặp khó khăn trong việc lập chỉ mục nội dung được tải bằng AJAX.
- Khả năng truy cập hạn chế: Người dùng có thể bị cản trở nếu JavaScript bị tắt hoặc trình duyệt không hỗ trợ AJAX.
- Rủi ro bảo mật: Nếu không được triển khai và bảo mật đúng cách, AJAX có thể tạo ra các lỗ hổng bảo mật.
- Không lưu lịch sử duyệt web: Việc cập nhật nội dung một phần có thể không được ghi lại trong lịch sử duyệt web của người dùng.
- Phụ thuộc vào JavaScript: AJAX phụ thuộc vào JavaScript, do đó, người dùng cần bật JavaScript để sử dụng các tính năng AJAX.
AJAX được sử dụng ở đâu
AJAX phù hợp nhất với các ứng dụng web cần cập nhật nội dung nhanh chóng và hiệu quả mà không cần tải lại toàn bộ trang. Nó lý tưởng cho những trường hợp cần lấy hoặc gửi một lượng nhỏ dữ liệu từ máy chủ.
Ví dụ: Trong một trang web thương mại điện tử, AJAX có thể được sử dụng để cập nhật danh sách các quận/huyện khi người dùng chọn một tỉnh/thành phố cụ thể trong form giao hàng. Thay vì tải lại toàn bộ trang, chỉ có phần danh sách quận/huyện được cập nhật, tạo ra trải nghiệm mượt mà hơn cho người dùng.
jQuery Ajax là gì?
JavaScript jQuery là phương thức thực hiện các lệnh gọi AJAX một cách dễ dàng bằng thư viện jQuery. Điều này giúp các nhà phát triển tiết kiệm thời gian và công sức so với việc viết mã AJAX thuần túy. Thay vì phải viết nhiều dòng mã JavaScript phức tạp, jQuery cung cấp một giao diện đơn giản và trực quan để thực hiện các yêu cầu AJAX, từ đó giúp tăng tốc độ phát triển và cải thiện chất lượng code.
Các phương thức cơ bản của jQuery Ajax
Phương thức load() trong jQuery AJAX:
Được sử dụng để tải dữ liệu từ server và trả về cho phần tử đã chọn. Cú pháp của phương thức này sẽ là:
$(selector).load(URL,data,callback);
Phương thức get() trong jQuery AJAX:
Phương thức này lấy dữ liệu từ máy chủ bằng phương thức HTTP GET Cú pháp:
$.get(URL,data,function(data,status,xhr),dataType)
Phương thức post() trong jQuery AJAX:
Phương thức post() thực hiện lấy dữ liệu từ server thông qua HTTP POST REQUEST. cú pháp:
$(selector).post(URL,data,function(data,status,xhr),dataType)
Có thể học AJAX như thế nào?
Mặc dù bản thân các ngôn ngữ JavaScript và ngôn ngữ đánh dấu khi học trên các lớp học trực tiếp sẽ là tốt nhất, nhưng việc kết hợp các kỹ năng đó với nhau và thành thạo kỹ thuật AJAX có thể dễ dàng thực hiện thông qua các hướng dẫn trực tuyến. Các tài nguyên web cung cấp miễn phí hướng dẫn AJAX - nhưng không giới hạn - gồm có: Ud Udacity, jQuery, Webucator và Code School. Hãy nhớ rằng, nếu bạn đã học JavaScript, HTML và XML hoặc ngay cả khi bạn đang trong quá trình học, AJAX chỉ đơn giản là một phương pháp kết hợp các kỹ năng đó với nhau trong 1 khóa học nhiều giờ, trái ngược với việc học một kỹ năng hoàn toàn mới. Và khi nói đến công việc của 1 web developer, dành thời gian để trau dồi và tăng tốc với kỹ thuật AJAX cũng rất xứng đáng. Mặc dù không phải là một kỹ năng độc lập, AJAX là một kỹ thuật rất phổ biến và là chìa khóa để phát triển front end, bất cứ khi nào bạn dành thời gian làm quen với nó, kết quả nhận lại được sẽ tăng lên tương ứng với cấp số nhân.
Các câu hỏi thường gặp
Câu hỏi: AJAX có tương thích với tất cả các trình duyệt không?
Trả lời: Hầu hết các trình duyệt hiện đại đều hỗ trợ AJAX, nhưng có thể có sự khác biệt nhỏ về cách thức thực hiện. Việc kiểm tra và xử lý các trường hợp ngoại lệ là rất quan trọng để đảm bảo tính tương thích rộng rãi.
Câu hỏi: Làm thế nào để xử lý lỗi khi sử dụng AJAX?
Trả lời: Bạn có thể sử dụng hàm error trong phương thức $.ajax() (jQuery) hoặc catch (Fetch API) để xử lý lỗi. Lỗi từ máy chủ và thông báo lỗi sẽ giúp bạn xác định nguyên nhân và khắc phục sự cố.
Câu hỏi: AJAX có thể được sử dụng để làm gì?
Trả lời: AJAX được sử dụng rộng rãi để tạo các ứng dụng web tương tác cao, chẳng hạn như: tự động hoàn thành, tải dữ liệu động, cập nhật giỏ hàng, chat trực tuyến và nhiều ứng dụng web thời gian thực khác.
Câu hỏi: Sự khác biệt giữa phương thức GET và POST trong AJAX là gì?
Trả lời: GET được sử dụng để lấy dữ liệu từ máy chủ, trong khi POST được sử dụng để gửi dữ liệu đến máy chủ. Dữ liệu GET được gửi trong URL còn dữ liệu POST được gửi trong request body. Điều này khiến cho POST an toàn hơn khi gửi thông tin nhạy cảm.
Theo Bizfly Cloud chia sẻ
>> Có thể bạn quan tâm: 11 thư viện Javascript phổ biến nhất bạn cần biết
