SQL là gì? Những thông tin về ngôn ngữ SQL bạn nên biết

Bizfly Cloud

3164

04-06-2024

Trong hệ thống thông tin, có hàng triệu điểm dữ liệu được tạo ra mỗi phút. Các nhà lập trình viên trích xuất để phân tích chúng bằng cách sử dụng ngôn ngữ SQL với các cú pháp tương đối dễ hiểu. Vậy SQL là gì và các cú pháp mà developer sử dụng để truy vấn dữ liệu là gì? Hãy cùng Bizfly Cloud tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây và áp dụng vào quá trình làm việc với cơ sở dữ liệu nhé!

SQL là gì?

SQL (Structured Query Language) là ngôn ngữ truy vấn dữ liệu mang tính cấu trúc. Đây là loại ngôn ngữ máy tính phổ biến được sử dụng để tạo, chỉnh sửa và lấy dữ liệu từ hệ quản trị cơ sở dữ liệu quan hệ, ví dụ MySQL, MySQL Server, Oracle, Database.

Hầu hết các doanh nghiệp lớn đều xây dựng cho mình một hệ thống lưu trữ dữ liệu. Bên trong cơ sở dữ liệu này sẽ thể hiện thành nhiều table và có mối quan hệ với nhau. SQL được sử dụng để truy vấn và lấy dữ liệu từ table này, từ đó tổng hợp thành thông tin thông qua câu query.

Lý do nên học SQL là gì?

SQL có nhiều mục đích sử dụng khác nhau cho các nhà phân tích dữ liệu và các nhà khoa học dữ liệu. Dưới đây là một số tính năng nổi bật của ngôn ngữ lập trình này:

• Thực hiện truy vấn dựa trên cơ sở dữ liệu
• Hỗ trợ lấy dữ liệu từ cơ sở dữ liệu
• Cho phép chèn, cập nhật hoặc xóa bản ghi trong cơ sở dữ liệu
• Tạo bảng mới hoặc cơ sở dữ liệu mới
• Tạo các thủ tục, chế độ xem trong cơ sở dữ liệu
• Thiết lập quyền trên table, view và procedure

Hơn thế nữa, việc sử dụng được SQL còn mang đến cơ hội việc làm tốt phát triển sự nghiệp cho các SQL Developer và Database Developer. Hiện nay, người học SQL có thể phát triển theo hai hướng là thiên về kỹ thuật hoặc hướng thiên về quản lý.

• Hướng thiên về kỹ thuật có khá nhiều cơ hội rộng mở với đa dạng vai trò. Bạn có thể trở thành Data Architect thiết kế các cơ sở dữ liệu cho doanh nghiệp. Hay Data Scientist là một công việc đang khát nhân lực có trình độ cao trong tương lai, đặc biệt là khi AI và BigData trở nên phát triển hơn. Bên cạnh đó, để phát triển nghề nghiệp theo hướng này, các developer cũng cần có thêm các kỹ năng khác như xác suất thống kê, ngôn ngữ lập trình Python bên cạnh am hiểu và thành thạo SQL.
• Hướng thiên về quản lý cơ sở dữ liệu thường có hai mảng chính là Business Analyst hoặc Project Manager.

Cách SQL hoạt động

SQL có vai trò đặc biệt quan trọng trong hệ thống cơ sở dữ liệu như vậy nên hầu như các công ty lớn hiện nay đều sử dụng ngôn ngữ lập trình này. Nhiều công ty công nghệ hàng đầu hiện nay như Facebook, Instagram, Whatsapp,... cũng đang sử dụng SQL để lưu trữ và xử lý dữ liệu backend. SQL sẽ xử lý một truy vấn (thường là dạng viết dưới dạng phân tích cú pháp) từ người dùng thông qua các trình tối ưu hoá. Truy vấn sẽ được xử lý qua ba giai đoạn chính là:

• Phân tích cú pháp là quá trình kiểm tra cú pháp truy vấn đã đúng chưa.
• Ràng buộc là quy trình kiểm tra ngữ nghĩa của truy vấn đảm bảo tính chính xác và xác định dữ liệu một cách hiệu quả nhất.
• Quá trình tối ưu hoá là tạo các kế hoạch triển khai và thực hiện truy vấn quan trọng để trích xuất cơ sở dữ liệu từ hệ thống. Trong bước này, người dùng có thể tạo ra toàn bộ hoán vị và kết hợp để tìm ra phương án thực hiện truy vấn tối ưu nhất. Thời gian càng ngắn thì truy vấn càng hiệu quả và kết quả càng khả quan.

Ưu nhược điểm của SQL

Để hiểu hơn về SQL, bạn đọc có thể tham khảo những ưu điểm và nhược điểm sau đây của SQL:

Ưu điểm

• Xử lý truy vấn nhanh hơn: Truy xuất một lượng lớn dữ liệu nhanh chóng và hiệu quả. Dễ dàng thực hiện các thao tác như chèn, xóa, cập nhật dữ liệu.
• Không yêu cầu kỹ năng mã hóa: Không cần số lượng dòng mã lớn để truy xuất dữ liệu. Các từ khóa như SELECT, INSERT INTO, UPDATE,... cũng được sử dụng; các quy tắc cú pháp trong SQL cũng khá đơn giản, thân thiện với người dùng.
• Ngôn ngữ được chuẩn hóa: Cung cấp một nền tảng thống nhất trên toàn cầu cho mọi người dùng.
• Linh hoạt: Được sử dụng trong PC, laptop, máy chủ có hệ điều hành như Windows, macOS, Linux,... Đồng thời cũng có thể được nhúng với các ứng dụng khác.
• Ngôn ngữ tương tác: Dễ học, có thể nhận được phản hồi cho các truy vấn phức tạp chỉ trong vài giây.

Nhược điểm

• Giao diện phức tạp: Một số người dùng có thể cảm thấy khó khăn khi xử lý cơ sở dữ liệu.
• Chi phí đắt: Một số phiên bản có giá khá cao.
• Chỉ được phép kiểm soát một phần: Người dùng không được kiểm soát hoàn toàn cơ sở dữ liệu do một số quy tắc nghiệp vụ ẩn.

Một số câu lệnh SQL hay dùng 

Bên cạnh quy trình hoạt động, nhiều người dùng mới cũng băn khoăn về vấn đề các câu lệnh thường dùng trong SQL là gì. Có một số lệnh căn bản mà developer có thể thực hiện với cơ sở dữ liệu quan hệ như CREATE, SELECT, INSERT, UPDATE, DELETE và DROP. Dựa trên bản chất của từng lệnh mà chúng được chia thành các nhóm lệnh khác nhau.

Đầu tiên là nhóm Ngôn ngữ dữ liệu Data Definition Language (DDL). Nhóm này bao gồm 3 lệnh cơ bản là CREATE, ALTER và DROP:

• Lệnh CREATE cho phép người dùng tạo ra một bảng mới hoặc các đối tượng khác trong cơ sở dữ liệu mà bạn đang thao tác.
• Lệnh ALTER cho phép sử đổi đối tượng cơ sở dữ liệu bất kỳ trong cơ sở dữ liệu hiện có như một bảng biểu cụ thể.
• Lệnh DROP cho phép developer xóa toàn bộ bảng hay các đối tượng khác trong cơ sở dữ liệu đang thao tác.

Nhóm thứ hai là Ngôn ngữ thao tác dữ liệu Data Manipulation Language (DML). Nó gồm 4 lệnh cơ bản dưới đây:

• Lệnh SELECT cho phép trích xuất các bản ghi cụ thể từ một hay nhiều bảng khác nhau.
• Lệnh INSERT cho phép người dùng tạo ra một bản ghi mới trong cơ sở dữ liệu hệ thống.
• Lệnh UPDATE cho phép chỉnh sửa các thông tin, bản ghi trong cơ sở dữ liệu.
• Lệnh DELETE cho phép xoá bản ghi khỏi cơ sở dữ liệu hệ thống.

Nhóm cuối cùng là Ngôn ngữ điều khiển dữ liệu Data Control Language (DCL). Đặc điểm của nhóm là cho phép người dùng thực hiện các quyền để xử lý cơ sở dữ liệu hệ thống. Nó gồm 2 lệnh cơ bản là GRANT và REVOKE.

• Lệnh GRANT cung cấp cho người dùng một quyền cụ thể nào đó để thực hiện điều khiển cơ sở dữ liệu.
• Lệnh REVOKE lấy lại các quyền được cấp cho người dùng trước đó.

Thành phần của một hệ thống SQL

Hệ thống SQL lưu trữ nhiều bảng cơ sở dữ liệu có quan hệ mật thiết với nhau. Hệ thống này gồm những thành phần sau:

• Bảng SQL: Phần tử cơ bản của một hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu quan hệ, gồm các cột và hàng.
• Câu lệnh SQL (truy vấn SQL): Những lệnh hướng dẫn chuẩn để hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu quan hệ có thể đọc được.
• Quy trình được lưu trữ: Tập hợp một hoặc nhiều truy vấn SQL được lưu trữ trong hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu quan hệ. Quy trình này được sử dụng để cải thiện hiệu suất.

Ứng dụng của SQL

Ngôn ngữ SQL được ứng dụng trong những lĩnh vực sau:

Hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu quan hệ (RDBMS)

Trong hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu quan hệ, ngôn ngữ SQL được dùng để quản lý và tương tác. Những RDBMS sử dụng SQL làm ngôn ngữ chung đó là: MS Access, MySQL, SQLite, PostgreSQL, Oracle, Microsoft SQL Server.

Phát triển website

Để tạo, quản lý, lưu trữ dữ liệu của website, các nhà phát triển thường sử dụng SQL. Ngôn ngữ này khi sử dụng phát triển web, bạn cũng sẽ dễ dàng thao tác, tương tác với dữ liệu giúp truy xuất, lưu trữ, cung cấp nội dung động cho website.

Business Intelligence (BI)

SQL đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực Business Intelligence (BI), được sử dụng để trích xuất và phân tích dữ liệu. Các chuyên gia phân tích sử dụng truy vấn SQL để tìm kiếm và thu thập các thông tin chuyên sâu rồi tạo báo cáo và đưa ra các quyết định dựa trên thông tin  lưu trữ trong cơ sở dữ liệu.

Ứng dụng di động

Truy xuất và lưu trữ dữ liệu là việc xảy ra trong quá trình phát triển ứng dụng di động, SQL là lựa chọn hàng đầu được áp dụng. SQLite là một hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu quan hệ nhẹ, được sử dụng phổ biến trong việc phát triển ứng dụng di động.

Nền tảng quản lý nội dung (CMS)

Nền tảng quản lý nội dung CMS như Joomla, WordPress dùng cơ sở dữ liệu SQL lưu trữ và quản lý nội dung. SQL được dùng để truy xuất, cập nhật nội dung của trang web, quản lý thông tin người dùng và thực hiện những tác vụ khác liên quan đến cơ sở dữ liệu.

Thương mại điện tử

Trong lĩnh vực thương mại điện tử, cơ sở dữ liệu SQL được dùng để quản lý danh mục sản phẩm, thông tin của khách hàng, chi tiết đơn hàng và các giao dịch. Truy vấn SQL chịu trách nhiệm truy xuất và cập nhật thông tin khi người dùng tương tác với nền tảng thương mại điện tử.

Trò chơi (game)

Trong lĩnh vực trò chơi (game), SQL được dùng để lưu trữ, quản lý dữ liệu, đồng thời tối ưu hóa tính năng, hiệu suất như người chơi, điểm, thành tích của người chơi. Ứng dụng cơ sở dữ liệu SQL trong game giúp mang lại sự nhất quán của dữ liệu cũng như mang đến trải nghiệm trò chơi tốt nhất.

Tài chính

Các ứng dụng trong lĩnh vực tài chính sử dụng SQL để quản lý các giao dịch, báo cáo và kiểm toán. SQL được áp dụng trong phần mềm kế toán, hệ thống ngân hàng, những công cụ phân tích tài chính giúp xử lý dữ liệu tài chính lớn dễ dàng và chính xác.

Y tế, chăm sóc sức khỏe

SQL được ứng dụng trong lĩnh vực  y tế, chăm sóc sức khỏe giúp quản lý hồ sơ, bệnh án, các thông tin chăm sóc sức khỏe khác của bệnh nhân. Điều này giúp các bác sĩ, chuyên gia y tế theo dõi và cập nhật thông tin của người bệnh an toàn và bảo mật. 

Giáo dục

Để quản lý hồ sơ học sinh, sinh viên, điểm số, thông tin khóa học, cơ sở dữ liệu SQL được sử dụng. Những truy vấn SQL giúp dễ dàng truy xuất dữ liệu của học sinh, sinh viên. Nhờ vậy, việc quản lý, theo dõi, báo cáo trở nên dễ dàng, khoa học và thuận tiện hơn.

Hậu cần và quản lý chuỗi cung ứng

Để theo dõi lô hàng, quản lý hàng tồn kho, đồng thời tối ưu hóa quy trình trong hậu cần và hệ thống quản lý chuỗi cung ứng thì SQL là lựa chọn hàng đầu. Sử dụng SQL còn giúp duy trì hồ sơ luôn đúng về mức tồn kho và biến động số lượng hàng hóa.

Những cú pháp truy vấn hay dùng với SQL 

Ở các phần trên, ta đã biết SQL là gì và các lệnh cơ bản thường thấy trong cơ sở dữ liệu. Tiếp theo, Bizfly Cloud sẽ cung cấp cho bạn một số cú pháp truy vấn dữ liệu đơn giản với cơ sở dữ liệu có sử dụng ngôn ngữ SQL.

• Thuật toán sử dụng mệnh đề AND OR cần sự kết hợp của nhiều điều kiện khác nhau trong ngôn ngữ SQL. Để tạo ra thuật toán này, bước đầu tiên là tạo cú pháp SELECT cot1, cot2, cotN. Tiếp đó, bạn tạo FROM ten_bang và cuối cùng là WHERE (dieu_kien_1) AND (dieu_kien_2)... AND (dieu_kien_N).
• Cú pháp có sử dụng mệnh đề WHERE để tương tác với cơ sở dữ liệu hệ thống. Cú pháp này được thực hiện khi bạn muốn xác định điều kiện để lấy một số dữ liệu trong bảng. Bước 1, hãy tạo cú pháp SELECT cot1, cot 2, cotN. Bước hai, bạn gõ FROM ten_bang và hoàn tất bằng cú pháp WHERE (dieu_kien).
• Mệnh đề Distinct được tạo ra bằng cách thực hiện lần lượt các thao tác sau: SELECT DISTINCT cot1, cot2,.... cotN; FROM ten_bang và cuối cùng là WHERE (dieu_kien).
• Mệnh đề Group By được sử dụng trong SQL với một số cú pháp khá phức tạp. Bước 1, bạn tạo ra cú pháp SELECT cot1, cot2 sau đó tạo FROM ten_bang. Tiếp đó, bấm WHERE (dieu_kien) và GROUP BY cot1, cot2. Cuối cùng kết thúc bằng cú pháp ORDER BY cot1, cot2.
• Mệnh đề ORDER BY được tạo ra để truy xuất thông tin về ngôn ngữ SQL. Bước đầu tiên, bạn tạo cú pháp SELECT danh_sach_cot. Sau đó lần lượt bấm FROM ten_bang và (WHERE dieu_kien). Cuối cùng là (ORDER BY cot1, cot2, ...cotN) (ASC | DESC).
• Cú pháp truy vấn Select để xác định các cột giá trị mà bạn muốn lấy trong bảng. Bạn chỉ cần nhập SELECT cot1, cot2, cotN FROM ten_bang. Muốn xác định thao tác của các cột, nhập SELECT * FROM ten_bang.
• Truy vấn INSERT sử dụng ngôn ngữ SQL để xác định các cột chèn dữ liệu. Bạn nhập cú pháp sau INSERT INTO TABLE_TEN (cot1, cot2, cot3, …cotN) VALUES (giaitri1, giaitri2, giaitri3, …giaitriN). Muốn thực hiện thao tác trên tất cả các cột, bạn chỉ cần nhập INSERT INTO TABLE_TEN VALUES (giaitri1, giaitri2, giaitri3, ...giaitriN).
• Cú pháp truy vấn Update trong cơ sở dữ liệu có sử dụng ngôn ngữ SQL được tạo ra bằng cách nhập lần lượt UPDATE: ten_bang; SET cot1=giaitri1, cot2=giaitri2, cotN=giaitriN và cuối cùng là WHERE (dieu_kien).

SQL làm việc với các bảng dữ liệu 

Trong phần cuối của bài viết, SQL sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn cách thức làm việc với các bảng dữ liệu của SQL là gì nhé! Mỗi mệnh đề nối trong ngôn ngữ SQL cũng giống như một phép nối trong quan hệ toán đại số. Nó kết hợp nhiều cột từ một hoặc một số bảng khác nhau của cơ sở dữ liệu quan hệ và tạo nên một tập hợp được lưu dưới dạng bảng. Mỗi JOIN là một phương tiện để để người dùng kết hợp các cột bằng cách sử dụng giá trị chung.

JOINS giúp bạn hoàn thành nhiều hoạt động liên quan tới cơ sở dữ liệu phức tạp. Đồng thời, bạn sẽ có nhiều lợi thế hơn khi sở hữu khả năng thao tác với các truy vấn JOIN với độ chính xác cao. Có 4 JOIN chính để kết hợp dữ liệu là JOIN INNER, JOIN chỗ nối bên trái, JOIN đúng và JOIN đầy đủ. THAM GIA là một lệnh SQL của mệnh đề FROM trong các truy vấn mà bạn đang sử dụng để xác định bảng bạn truy cập. Có một số khóa chính và khoá ngoại mà bạn cần nắm được trước khi nối các bảng:

• Phím chính là những mã định danh duy nhất của mỗi hàng trong bảng và rất phổ biến với cơ sở dữ liệu có một cột là Id (customerID, emailID, EmployeeID) được chỉ định làm khóa chính.
• Phím ngoại là các cột trong bảng được chỉ định kết nối với khóa chính trong bảng khác.

Nếu bạn muốn có một bảng chỉ có những người dùng đã thực hiện hành động, kết nối bên trong sẽ kết hợp các cột trên một thứ nguyên chung (N cột đầu tiên). Khi bạn muốn có một bảng chứa toàn bộ dữ liệu của người dùng và chỉ hành động mà họ đã thực hiện, bạn sử dụng kết nối trái để nối bảng lại với nhau. Phép nối này sẽ kết hợp các cột trên một thứ nguyên chung (N cột đầu tiên). Đồng thời trả về toàn bộ hàng từ bảng đầu tiên với các hàng phù hợp trong bảng liên tiếp.

Mỗi phép kết nối hoạt động như một phép nối trái và điểm khác biệt duy nhất là thao tác trong bảng cơ sở. Đối với phép ghép nối bên trái, bảng 1 được coi là bảng cơ sở trong quá trình ghép với bảng bên phải. Phép nối ghép này cần được thực hiện dựa trên một thứ nguyên chung là N cột đầu tiên khi có thể. Đồng thời trả về các hàng phù hợp trong bảng đầu tiên từ bảng bên phải.

Như vậy, Bizfly Cloud đã tóm tắt cho bạn đọc SQL là gì, cách thức hoạt động và những lệnh cơ bản được sử dụng. SQL là một trong những kỹ năng thiết yếu và quan trọng nhất đối với các chuyên gia phân tích dữ liệu. Do đó, nếu bạn đang muốn phát triển nghề nghiệp của mình trong lĩnh vực khoa học dữ liệu, hãy liên hệ với Bizfly Cloud để được tư vấn chi tiết về SQL nhé!