Phần mềm máy tính là gì? Tổng hợp toàn bộ kiến thức cơ bản về phần mềm máy tính

Bizfly Cloud

2299

26-11-2018

Phần mềm máy tính (Software) được viết tắt là SW hoặc S/W, có khả năng kết nối giữa người dùng và phần cứng của máy tính. Người dùng có thể dễ dàng thực hiện các thao tác và vận hành máy tính hiệu quả hơn. Để hiểu rõ hơn về phần mềm máy tính là gì và những cách đánh giá một phần mềm máy tính chất lượng hãy theo dõi bài viết viết được Bizfly Cloud chia sẻ dưới đây.

Phần mềm máy tính là gì?

Phần mềm máy tính - Software đôi khi còn được viết tắt là SW và S/W. Phần mềm máy tính là một tập hợp các hướng dẫn cho phép người dùng tương tác với máy tính, phần cứng hoặc thực hiện các tác vụ. Không có các chương trình phần mềm, phần lớn hoạt động của máy tính sẽ trở nên vô nghĩa. Ví dụ, không có phần mềm trình duyệt Internet, bạn sẽ không thể lướt web hoặc đọc bài viết này.

Trong khi đó, nếu thiếu đi hệ điều hành, trình duyệt sẽ không thể chạy trên máy tính. Ví dụ chương trình Excel sẽ được cài đặt từ một hộp chương trình phần mềm.

Lịch sử phát triển của phần mềm máy tính

Lịch sử phát triển của phần mềm máy tính bắt đầu từ những năm 1940 với sự ra đời của các máy tính đầu tiên. Trong giai đoạn đầu, phần mềm chủ yếu được viết tay và không có hệ thống quản lý hay tổ chức nào cả.

Sự phát triển nhanh chóng của phần mềm bắt đầu diễn ra vào những năm 1950 khi mà các ngôn ngữ lập trình như Fortran và COBOL ra đời. Những ngôn ngữ này giúp cho việc lập trình trở nên dễ dàng hơn và mở ra cơ hội cho nhiều người tham gia vào ngành công nghiệp phần mềm.

Các ngôn ngữ lập trình đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển phần mềm máy tính. Ban đầu, lập trình viên phải viết mã máy trực tiếp, điều này rất khó khăn và tốn thời gian. Với sự xuất hiện của các ngôn ngữ lập trình bậc cao, việc lập trình trở nên đơn giản hơn, cho phép lập trình viên tập trung vào logic thay vì cú pháp.

Trong những năm 1960 và 1970, phần mềm bắt đầu có giá trị thương mại. Các công ty nhận thấy rằng họ có thể bán phần mềm cho người khác và tạo ra lợi nhuận. Điều này dẫn đến sự hình thành các công ty phần mềm lớn như Microsoft và IBM.

Cuối thế kỷ 20, phong trào phần mềm mã nguồn mở bắt đầu phát triển mạnh mẽ. Phần mềm mã nguồn mở cho phép mọi người truy cập mã nguồn và chỉnh sửa nó theo nhu cầu riêng. Điều này không chỉ thúc đẩy sự sáng tạo mà còn giúp cải thiện chất lượng phần mềm thông qua sự đóng góp của cộng đồng.

Hiện nay, phần mềm đang ngày càng trở nên phức tạp và đa dạng hơn. Việc sử dụng công nghệ đám mây, trí tuệ nhân tạo và machine learning đang tạo ra những cơ hội mới cho ngành công nghiệp phần mềm. Tương lai của phần mềm hứa hẹn sẽ còn nhiều điều thú vị và bất ngờ.

Sự khác nhau giữa phần cứng và phần mềm máy tính

Rất nhiều người vẫn chưa biết cách phân biệt sự khác nhau giữa phần mềm và phần cứng của máy tính. Để có thể ghi nhớ một cách dễ dàng nhất, hãy theo dõi bảng so sánh sau đây.

Phần mềm được tạo ra như thế nào và cách thức hoạt động ra sao?

Một hay nhiều lập trình viên máy tính sẽ sử dụng ngôn ngữ lập trình để viết hướng dẫn cho phần mềm biết phải hoạt động và thực hiện những nhiệm vụ gì. Sau khi hoàn thành, chương trình sẽ được biên dịch thành một ngôn ngữ mà máy tính có thể hiểu được.

Khi lưu một tài liệu, tệp đó có được tính là phần mềm không?

Khi bạn tạo hoặc chỉnh sửa một tệp trên phần mềm trong máy tính - ví dụ: tài liệu Microsoft Word hoặc hình ảnh Photoshop - tệp đó sẽ được xác định là "tài nguyên" hoặc "nội dung" được phần mềm sử dụng. Tuy nhiên, bản thân tập tin không được coi là "phần mềm" mặc dù nó là một phần thiết yếu được phần mềm sản xuất.

Phần mềm máy tính gồm những loại nào?

Để phục vụ cho các mục đích khác nhau, phần mềm máy tính được chia làm 3 loại như sau:

Phần mềm ứng dụng

Mỗi phần mềm ứng dụng sẽ sử dụng trực tiếp hệ thống máy tính để vận hành các chức năng phục vụ cho mục đích giải trí, học tập, làm việc.

Phần mềm hệ thống

Giúp quản lý sự hoạt động của các phần cứng máy tính, nhờ đó cung cấp các chức năng cơ bản cho mục đích người dùng hoặc sự ổn định của phần mềm ứng dụng.

Phần mềm hệ thống cũng được thiết kế nền tảng để phù hợp với các phần mềm ứng dụng. Bao gồm:

Hệ điều hành (operating system)

Cung cấp các dịch vụ và tính năng, điều hành các phần mềm khác chạy "trên đỉnh" của chúng. Những thành phần cốt lõi chủ yếu của hệ điều hành bao gồm: Chương trình giám sát, bộ tải khởi động, vỏ và hệ thống 

Trình điều khiển thiết bị (driver)

Giúp vận hành hoặc điều khiển một loại thiết bị được cài trên máy tính. Mỗi thiết bị cần phải có một trình điều khiển riêng biệt và phải tương thích. Mỗi máy tính thường gồm nhiều thiết bị điều khiển cho sự hoạt động. 

Tiện ích (utility)

Đây là một tiện ích giúp hỗ trợ người dùng trong việc hỗ trợ bảo trì và chăm sóc máy tính giúp hoạt động ổn định và bền bỉ nhất. 

Phần mềm độc hại 

Đây là một dạng phần mềm đen khiến gây hại và phá hỏng máy tính. Phần mềm độc hại thường được các tội phạm công nghệ sử dụng, đôi khi những phần mềm độc hại lại chỉ giống như những trò đùa tới người dùng.

Phần mềm trung gian

Phần mềm trung gian hay còn gọi là middleware: Là một loại phần mềm nằm giữa hệ điều hành và các ứng dụng, giúp chúng giao tiếp với nhau. Nó cung cấp các dịch vụ cần thiết để đảm bảo hoạt động hiệu quả của các ứng dụng.

Phần mềm trung gian đóng vai trò như một cầu nối giữa các ứng dụng khác nhau. Nó giúp xử lý các giao tiếp và dữ liệu giữa các ứng dụng, làm cho việc phát triển và triển khai ứng dụng trở nên dễ dàng hơn.

Có nhiều loại phần mềm trung gian khác nhau bao gồm: Phần mềm cho dịch vụ web, phần mềm cho cơ sở dữ liệu và phần mềm cho truyền thông giữa các ứng dụng. Mỗi loại phần mềm trung gian có những tính năng và chức năng riêng biệt, phục vụ cho mục đích khác nhau trong quy trình phát triển ứng dụng.

Phần mềm tiện ích

Phần mềm tiện ích là những chương trình nhỏ giúp thực hiện các tác vụ cụ thể trên máy tính. Nó không phải là phần mềm chính nhưng vẫn rất hữu ích trong việc nâng cao trải nghiệm người dùng.

Phần mềm tiện ích bao gồm các công cụ như: Trình quản lý tệp tin, phần mềm nén và các ứng dụng dọn dẹp hệ thống. Những phần mềm này giúp tối ưu hóa hiệu suất hoạt động của máy tính và làm cho người dùng dễ dàng quản lý nội dung.

Có nhiều loại phần mềm tiện ích khác nhau, như:

• Phần mềm dọn dẹp hệ thống: Giúp loại bỏ các tệp tin rác, tăng tốc độ máy tính.
• Phần mềm sao lưu dữ liệu: Giúp bảo vệ và lưu trữ dữ liệu quan trọng.
• Phần mềm diệt virus: Bảo vệ máy tính khỏi virus và phần mềm độc hại.

Một vài yếu tố đánh giá phần mềm máy tính chất lượng

Một phần mềm máy tính chất lượng cần có những yếu tố sau đây:

• Khả năng tiếp cận của phần mềm: Nếu phần mềm có thể tiếp cận được một số lượng lớn người dùng và khiến cho họ cảm thấy thoải mái trong quá trình sử dụng thì đây chính là một trong những tiêu chí để đánh giá tốt cho phần mềm đó.
• Mức độ phù hợp: Hệ điều hành, thiết bị, trình duyệt,... là một trong những tiêu chí để đánh giá sự phù hợp hay còn gọi là khả năng tương thích của phần mềm đó.
• Sự hiệu quả: Một phần mềm máy tính chất lượng là không làm lãng phí tài nguyên, năng lượng, giúp người dùng tiết kiệm được thời gian cũng như tiền bạc.
• Chức năng: Chức năng của phần mềm cần được cài đặt một cách linh hoạt giúp người dùng dễ dàng thực hiện những thao tác.
• Cài đặt: Có thể dễ dàng thực hiện các cài đặt trong nhiều môi trường khác nhau.
• Bảo trì: Khả năng sửa đổi phần mềm dễ dàng, các chức năng cũng như tính năng có thể cải thiện nhanh chóng.
• Tốc độ: Tốc độ nhanh là điều mà một phần mềm máy tính không thể thiếu.
• Di động: Có thể di chuyển từ vị trí này sang vị trí khác linh hoạt mà không cần mất nhiều thời gian.
• Khả năng bảo vệ: Phần mềm được bảo vệ an toàn trước những mối nguy hại từ bên ngoài môi trường.
• Dễ dàng sử dụng

Các ví dụ và một số loại phần mềm

Dưới đây là danh sách các phần mềm máy tính hay sử dụng có thể dùng cho văn phòng, đã được cài đặt trong máy tính với các ví dụ về các chương trình liên quan.

Cần lưu ý rằng mặc dù phần mềm được coi là một chương trình, nhưng phần mềm có thể là bất cứ "thứ gì" chạy trên một máy tính. Theo dõi bảng dưới đây để phân biệt phần mềm nào là một chương trình và phần mềm nào thì không.

>> Có thể bạn quan tâm: Top 7 phần mềm chống rootkit cho Windows

Tải phần mềm như thế nào?

Phần mềm có thể được mua tại các cửa hàng máy tính hoặc mua trực tuyến và được đóng gói trong hộp chứa bao gồm các đĩa (đĩa mềm, CD, DVD hoặc Blu-ray), hướng dẫn sử dụng, bảo hành và các tài liệu liên quan.

Các phương pháp phân phối phần mềm

Các phương pháp phân phối phần mềm đã trải qua nhiều thay đổi trong suốt lịch sử. Từ việc phát hành dưới dạng đĩa CD cho đến tải xuống trực tuyến, mỗi phương pháp đều có ưu và nhược điểm riêng.

Phần mềm mã nguồn mở

Phần mềm mã nguồn mở là phần mềm mà mã nguồn của nó được công khai và mọi người có thể sử dụng, chỉnh sửa và phân phối lại. Thúc đẩy sự hợp tác và sáng tạo trong cộng đồng lập trình.

Phần mềm thương mại

Phần mềm thương mại là loại phần mềm được phát triển với mục đích kiếm lợi nhuận. Người dùng phải mua giấy phép để sử dụng, thường đi kèm với mức hỗ trợ kỹ thuật và cập nhật.

Phần mềm miễn phí

Phần mềm miễn phí là phần mềm mà người dùng có thể tải về và sử dụng mà không phải trả phí. Tuy nhiên, không phải tất cả phần mềm miễn phí đều có chất lượng tốt và đôi khi cũng có thể chứa quảng cáo hoặc giới hạn tính năng.

Phần mềm dùng thử

Phần mềm dùng thử cho phép người dùng trải nghiệm trước khi mua. Thông thường, nó có thời hạn sử dụng nhất định, và sau khi hết thời gian đó, người dùng cần phải mua bản quyền để tiếp tục sử dụng.

Phần mềm như một dịch vụ (SaaS)

Phần mềm như một dịch vụ (SaaS) là mô hình phân phối phần mềm dựa trên đám mây. Người dùng có thể truy cập và sử dụng phần mềm thông qua internet mà không cần cài đặt hay quản lý hạ tầng máy chủ.

>> Tìm hiểu thêm: Phần mềm nguồn mở (Open-source Software) là gì?

Theo Bizfly Cloud tổng hơp

Tham khảo: https://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%E1%BA%A7n_m%E1%BB%81m